Dembaş Xwendevanên Hêja ev malpera AmadekariyaAnsiklopediya Kurdistan e, wê di derbarê Kurd û Kurdistan de hertişt tê de hebe; dîrok, cografya, çand û huner, wêje... Niha em di destpêka vê xebatê de ne, em hêvî dikin bi demê re bi alîkariya we xal bi xal bê dagirtin û tekûz bibe.Çi kesê ku xwedî xebat û lêkolînan be, dikare di xala pisporiya xwe de ji me re agahiyên xwe binivîse; piştî kontrolkirina ji aliyê komîteyên pêwendîdar ve, heke hat erêkirin em ê li ser navê xebatkarê ku dokuman şandiye xalê di malperê de bicih bikin. Bi mebesta dewlemendkirina xalan bi demê re dibe ku hin lêzêdekirin an guhertin di xalan de bêne kirin. Wek ku tê zanîn, Kurdistan di nav sînorên çar dewletan de hatiye payêkirin û hîn negihaye azadiya xwe. Loma piraya berhemên di derbarê dîroka Kurdan de ji aliyê serdestan ve ya hatine windakirin, ya hatine bincilkirin û dîrokek çewt ya Kurdan ku li gora berjewendiyê xwe afirandine danîne ber raya giştî û di dibistanên xwe de jî didin xwendin. Di heman demê de çand û dîroka Kurdan dizîne û gelek nirxê wan ji xwe re kirine mal. Heya niha derfet û îmkan rê nedaye xebata ansiklopediyeke berfireh, lê niha bi îmkanên ku teknîk raxistine ber me, em dikarin bi hevkarî vê xebatê bimeşînin. Em li ku derê dinyayê bin bela bibin, em karin xwe bigihînin hev û zanînên xwe bi hev re payê bikin. Dema di malperê de hûn têkevin beşa Têkilî de, hûn dikarin nivîs, sûret û vîdeoyên bi xalên pisporiya xwe ve girêdayî ji me re bişînin.Çi nivîsên ku bê şandin wê bê xwendin û nirxandin, piştî kontrolkirinê heke bi zanistî hatibe amadekirin û ji çavkaniyên di warê ilm de xwedî cihekî qebûlbûyî be, wê di xalê pêwendîdar de werin bicihkirin

Salihê Kevirbirî, sala 1975ê li Batmanê hatiye dinyayê. Xwendina xwe li navçe û bajarên wekî Batman, Farqîn, Misirc, Edene û Stenbolê kiriye.Sala 1992yê bi derketina Rojnameya Welat re, ji zimanê dayîka xwe haydar bûye. Li herêma Çukurovayê di rojnameya Welatê Me de cara yekem dest bi karê rojnamegeriyê kiriye û heta rojname hatiye girtin, li herêmê berpirsiyariya rojnameyê kiriye. Piştî girtina Welatê Me, kar û barê rojnamegeriyê di rojnameya Azadiya Welat de berdewam kiriye

Hunermend û wênesaza Kurd Rûnak Resûlpûr, sala 1978ê li Mahabadê ji dayik bûye. Li bajarê Ûrmiyeyê di zanîngehê de beşa grafîk û dîzaynê qedandiye. Du salan li kovara Mahabadê weke dîzaynêr kar kiriye. Sala 2008a li Zanîngeha Silêmaniyê Beşa Seramîkê ya Akademiya Hunerê xwendiye. Li Başûrê Kurdistanê dîzayna gelek bergên pirtûkan, logo û afîşan çêkiriye.

Stranbêja Kurd Tara Mamedova, bi şêweya caz û pop-folkê stranên xwe dibêje. Heya niha çendîn album derxistine û gelek konsert dane. Jiyana wê li Kirgizîstan, Rûsya, Frensa, Tirkiyê û bakurê Kurdistan derbas bûye. Ji ber ku di nav gelek çandan de maye hunera wê pirrengîn e, lê bingeha xebatê wê çand û folklora Kurdî ye...

Menaf Osman, di sala 1965an de li Hesekê hatiye dinyayê. Xwendina xwe ya seretayî, navîn û lîse li wir qedandiye. Piştre li Zanîngeha Şamê, Beşa Jeolojiyê xwendiye. Ji ber xebata xwe ya siyasî di sala 1993yan de li Tirkiyeyê hatiye girtin û cezayê muebedê lê hatiye birîn. Niha jî li Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Akhîsar/Manîsa (T-Tipi Kapalı C. Evi-C/20 Akhisar/Manisa) de ye. Ji Frensî û Erebî wergerên wî hene, 7 roman û 2 kitêbê wî yê çîrokan hatine çapkirin; bi tevayî 13 berhemên wı hene.

Hezar û Yek Şev (cild 5,6,7,8) Wergera ji Erebî Menaf Osman

Destpêka nivîsandina Zeynelabidîn Zinar a bi zimanê Kurdî, çendî ku di salên 1963-64an de pêşî bi tîpên Erebî çêbûye, di sala 1985an de li Swêdê bi awayekî birêkûpêk hatiye domandin. Pêşî dest bi tîpguhaztina klasîkên Kurmancî kiriye û lêkolîn li ser folklora Kurdî kiriye. Di heman demê de Zinar xwedî û berpirsê Weşanxaneya Pencînarê ye. Herwiha, ji gelek kesan qeset kom kirine û çîrok, stranên di nav van qesetan de jî deşîfre kirine. Ev hemû bi navê Xwençe di 10 cild kitêb de weşandine.

Hozanê mezin Cegerxwîn, helbestvanê Kurd yê herî mezin yê sedsala 20an tê qebûlkirin. Hîn jî dema behsa helbestvanê Kurd tê kirin, yek ji navê ku herî zêde tê bîra mirovan Cegerxwîn e. Bi nivîsê xwe di warê edebîyat, ziman û çanda Kurdî de xizmeteke gelek mezin kirîye, li ser mijarên cûr be cûr nivîsîye. Di nivîs û helbestê wî de welatparêzî, şoreşgerî, qedirdayîna zanîn û pêşketinê, wekhevîyê hene.

Werzîşvan Dr. Hayrî Daylan, 01.01.1953 de li Nisêbînê hatîye dinyayê. Dibistanên ewil li Nisêbînê xwendin. Dûra Dibistana Mamostetîyê ya Amedê qedand. Piştî 2 sala mamostetî kir, Beşa Perwerdeya Bedenî û Werzîşê ya Zanîngeha Gazî ya li Enqereyê qezenc kir. Di 1974a de li Amerîka, Zanîngeha Oklahoma State qedand. Dûre mastir û doktora xwe li ser fîzyolojîya werzîşê û di werzîşê de kondîsyon da. 25 sala li Amerîka li zanîngehên cihê wezîfe sitendîye.

Prof. Dr. Celîlê Celîl di dibistana seretayî de, deh salan li Yêrêvanê (1944-1954) bi zimanê Ermenkî, xwendiye; di pey re, di navbera 1954-1959 li Zanîngeha Dewletê a Yêrîvanê di Fakulteya Dîrokê de berdewam kiriye. Li zanîngehê, di konfêransên komala zanistiyê a xwendekaran de li ser dîrok û çanda Kurdan wek lêkolîner gelek axaftin kirine.

MEM Û ZÎN Ehmedê Xanî Pirtûka bi deng Yê dixwîne: Mîran Janbar Derhênerî û muzîk: Mûstafa Gazî Pîyano: Taner Boga Tonmayster: Omer Îçener Cihê amadekirinê: Studyo Serkan-Amed-2013 Weşanxaneya Azad

HERDEMCIWANÊ-Çîrokên Gelêrî Berhevkar: Eslîxan Yildirim Pirtûka bi deng Ya dixwîne: Xecê Omerî Pîyano: Taner Boga Tonmayster: Omer Îçener Cihê amadekirinê: Studyo Serkan-Amed-2013 Weşanxaneya Azad

Dengbêj û hunermend Ûsîvê Çelebî, di sala 1922yan de li gundê Cibilgirawê ya bi ser navçeya Nisêbînê ve ji dayîk bûye. Ji ber ku bavê wî jî li tembûrê dixist, hîn 10 salî ye dest bi tembûrê dike. Ûsivê Çelebî esas li ber destê hunermendê navdar ‘Eliyê Silêman lêxistina tembûrê li pêş xistiye. Piştî bûye 15-16 salî, bûye tembûrvanekî hoste. 16 salî mala wan dire Beyrûdê. Li wir di dawet û şahîyan de li tembûrê dixist.

Dengbêj Reso di 1902yan de li Îdirê gundê Kerîmbeyliyê ji dayik bûye. Ji eşîreta Bekirî, ji qebîla Şolika ye. Navê bavê wî Welo, dêya wî Hefsê ye. Bi tevahî şeş xwûşk û bira ne: Ehmed, Mihemed, Reso, Hemîd, Ûsiv, Hezê, Cewahir. Mala bavê Reso pêşiya jidayikbûna Reso ji Rewanê hatine Kerîmbeyliyê. Li Rewanê bi navê Sehatûlî û Varansofka gundê bera wan hebûne. Mala apekî Dengbêj Reso li wir dimîne.

Dengbêj Huseyno di sala 1936an de li gundê Mabûba yê girêdayî navçeya Motka ji dayîk bûye. Ji êşîra Sasonî ye. Navê bavê wî Şakir û navê diya wî Huzna ye. Dê û bavê wî di çarsaliya wî de (1940) li gundê Orginosê yê girêdayê bajarê Mûşê bi cîh bûne. Dengbêj Huseyno di cîwanîya xwe de gelek di bin bandora Dengbêj Sidîqoyê Resûla û Fêrîgê Borîzan de dimîne.

Mehmûdê Hesê yek ji dengbêjên mezin ên Kurdistanê ye. Weke dengbêjek xwedîyê edebîyateke berfireh, honakîyek xurt, bîreke kûr, temsîlkarê serdema xwe ye. Mehmûdê Hesê kevneşopîya dengbêjîyê di dema dengbêjîya xwe de di asteke bilinde de berdewam dike. Hem di mala xwe de û hem jî di mal û dawetên gundan û herêmên din de dîwanê dengbêjîyê li dar dixe û dengbêjîya xwe berpêşî gel dike. Li herêm û bajarên wek Mêrdîn, Riha, Amed, Qamîşlo, Hesekê, Dirbesîyê, Serêkanîyê de heta dawîya temenê xwe gelek caran dîwanê dengbêjîyê li dar dixe û kilaman distirê.

Helbestvan Fatma Savci di sala 1974an de, li gundê Girêmîra ku bi ser Nisêbînê ve ye, hatîye dinyayê. Lê bi eslê xwe ji gundê Hêştrekê ye ku girêdayî Midyadê ye. Dibistana seretayî li Girêmîra xwend. Di şazdeh salîya xwe de bû aktivîst û tevî têkoşîna azadîya Kurdistanê bû. Di 1992yan de, ji bo raman û çalakiyên xwe yên siyasî hat girtin. Ji bo di dadgehê de parastina doza xwe bi Kurdî kir, cezayê wê girantir bû û panzdeh sal ceze danê.

Hiqûqnas û wergêr Sabîr Ebdulahîzad (Saber Abdollahizad) di sala 1986an de li gundê Dizê a ser bi navçeya Mirgewera Ûrmîyeyê hatîye dinyayê. Dibistana seretayî, dibistana navîn û lîse li wê navçeyê xwendîye. Sala 2009an li Ûrmîyeyê fakulteya hiqûqê qedandîye. Piştre sala 2011ê ji bo berdewamkirina xwendina xwe diçe bajarê Tehranê dest bi xwendina lîsansa bilind a hiqûqa navnetewî dike. Sala 2014an wekî xwendekarê doktoraya Hiqûqa Navneteweyî li Zanîngeha Hemedanê tê wergirtin û di heman salê de li Zanîngeha Mihabadê dest bi dersdêrîya hiqûqê dike.

Nivîskar Îzedîn Naso (Izzeldin Nasso) di 15.11.1948an de li gundê Bênê, navçeya Robariya ser bi qezaya Efrînê, Çiyayê Kurmênc / Rojavaya Kurdistanê hatiye dinê. Di sala 1970yî de li Helebê bawernameya Bakaloriya wergirtîye. Ji bo xwendinê di Çirîya Pêşî(Kewçêr) 1971ê de çûye Berlîna Rojava / Almanya.  Xwendina bakaloriyus û mastera xwe ya di warê Teknologîya Kompûter û Îdareya Zaniyarîyan de li Almanya qedandîye.

Nivîskar, lêkolîner û wergêr Dilawer Zeraq, di sala 1965an de li Farqînê ji dayika xwe re çêbûye. Piştî ku xwendina xwe a seretayî, navîn û lîse li Farqînê bir serî, di sala 1985an de li Amedê, Zanîngeha Dîcleyê Fakulteya Perwerdehîyê Beşa Matematîkê kuta kir. Ji sala 1996an bi vir de ye bi Kurdî çîrok û romanan û di warê zimannasî û rexneya wêjeyê de gotaran dinivîse. Digel ku berhevkarîya biwêjên Kurdî dike, pê re jî, li ser rênîşa Kurmancî, etîmolojî û standardîzasyona Kurmancî xebatên lêkolînî dike û gotaran dinivîse.

Ajokarê pêşbirkan yê Kurd Isaac Tûtûmlû Lopez, 5ê Temmûza 1985an li bajarê Barcelona yê Spanyayê ji dayik bûye. Bavê wî ji parêzgeha Amedê ya Bakurê Kurdistanê û dayika wî jî ji Spanyayê ye. Isaac Tûtûmlû kurê Bayram Tûtûmlû ye yê ku yekem menajerê bi lîsansa FIFAyê yê Tirkiyeyê ye û di futbolê de gelekî bi nav û deng e. Ajokarê ciwan di gelek pêşbazîyan de şampîyonî û derece bi dest xistine...