Dîroka Keleh û Sûrên Amedê
Amed, wekî bajar xwedî dîrokeke bi qasî 8000 salan e û ji berê de bûye jîngeha mirovan. Jiyan li vî bajarî, ji roja ava bûye û heta îro, bênavber berdewam kiriye. Keleha Amedê mînaka herî baş a kelehên Kurdistanê ye. Keleha Amedê li ser rojhilatê platoya bazalt ya ku ji Çiyayê Qerejdaxê heta Çemê Dîcleyê dirêj dibe, cî digire. Dema avakirina sûran bi esehî nayê zanîn lê tê texmînkirin ku di salên 3000î yên Beriya Îsa de cara yekem di serdema Hûrî-Mîtaniyan de hatiye avakirin...
Omer Dilsoz
20 Tebax 2021
Şerefxanê Bedlîsî
Şerefxanê Bedlîsî, bi esil ji malbata mîrên Bedlîsê, ji eşîra Rojkan e. Mîrekiya Bedlîsê di navenda Kurdistan de cih digre û yek ji mîrekiyên herî mezin e. Mîr Şerefxan nivîskarê kitêba p Kurdistan/ ŞEREFNAMEyê ye û di beşek vê kitêbê de di derbarê xwe û malbata xwe, e
Eslîxan Yildirim
20 Tebax 2021
Baba Îshaq
Baba Îshaq (Serhildêrê Raperîna Babayiyan):Baba Îshaq, serwerê serhildana “Babayiyan”e ku ew serhildan bi navê wî jî tê zanîne. Di derbarê jiyana wî de agahiyên pir tunene lê belê hin kes ji bo Baba Îshaqê ku Kurdekî Semsatî ye de dibêjin; “ew kesk ji binemala Keyên Komageneyê ye.” Serhildana Baba Îshaq di sala 1240 an de, li derdora Şarî Semsat, li dijberê rêveberiya Dewleta Selçûkiyan destpêkir, hêzên Baba Îshaq 12 caran hêzên Dewleta Selçûkiyan têk birin lê raperîn dei heman salê de li deşta Malyayê têk çû. Baba Îshaq ew serhildan bi şêwra hevalên xwe ên wek Hacî Bektaşî Welî, birayê wî Menteş, Baba Rlyas û hîn gelekên din bi rêve dibir...
Mehmet Oncu
29 Çirîya Pêşî 2021
Girê Mirazan(Xirabreşk)
Girê Mirazan(Xirabreşk)
Girê Mirazan ango Xirabreşk, cihekî şûnwarnasî ye ku dîroka wê digihêje heta berî 12 hezar salan. Ev cih 15 km dûrî bajarê Rihayê ye. Ew dikeve bakur rojhilatê bajêr û di heman demê de li bakurê Deşta Heranê ye. Ev cih di sala 1994an de ji hêla arkeologê Alman Klaus Schmid ve hatiye keşifkirin û kolandinên bi rêk û pêk jî di sala 1995an de destpê kiriye. Piştî ku Klaus Schmid di sala 2014an de jiyana xwe ji dest da, çend salan kolandin hatin rawestandin, lê ji demêkê û vir de ye ew cardi têne domandin...
Cemal Ozçelîk
4 Çileya Pêşî 2021
Danasîna pertûka "Zaxo; Al-Mazî Wel Hazir (Mejûya Zaxo Di Kevin û Nû Da)”
Danasîna pertûka Zaxo
Kurtiyek li ser çapa dûyemîn ya pertûka "Zaxo; Al-Mazî Wel Hazir (Mejûya Zaxo Di Kevin û Nû Da)”:
Nivîskar:Seîd Rezvanî
Dem û cihê çapkirinê:2014, Duhok
Seîd Rezvanî
4 Çileya Pêşî 2021
Dîroka Navdarên Kurd
Navê Pirtûkê: Dîroka Navdarên Kurd
Nivîskar: Baba Merdûxê Rûhanî
Wergera ji Farisî: M. Reşîd Irgat & İsmet Kılıçarslan
Danasîna Weşanxaneyê
17 Tebax 2022
Kelaha Nû (ya li Kolik/Gexte-Semsûr)
Avahiya jê re “Keleha Nû” tê gotin, di nav gundê Gexteya Kevn(Kocahîsar) de cih digire ku berê nîveka navçeya Gexteyê bû(dûra ev navçe veguherandin kirin gund). Gexteya Kevn, 60 kîlometre dûr, li bakurrojavayê parêzgeha Semsûrê cih digire. Tê texmînkirin ku ev avahî cara pêşin di serdema êl û hozên Huriyan de hatiye çêkirin. Lew ku li herêmê gelek kavilên bajardewlet an kelehdewletên ku ji serdema Huriyan mane hene.
Mehmet Oncu
26 Çirîya Pêşî 2022
Arsemiya (Havîngeha Binemala Keyên Komagene)
Arsemiya (Havîngeha Binemala Keyên Komagene):
Ew şarî antîk, di nav tîxûbên parêzgeha Adiyemanê de, li ser girê himber Keleha Gexteya Kevn cih digire. Şarî Antîk ji hêla binemala keyên Komageneye ve weke havîngeh hatiye avakirin, hin dema ji wir rêveberiya welêt meşandine. Ji ber ku avaker û damezirînerê vî şarî keyê Komageneyê yê bi navê Samos bûye, navê xwe daye vî şarî. Navê vî şarî havînî, li ser lat û kîtabeyan, bi zarê Grêkî bi şêwaza “Arsemiya” hatiye nivisîn ku ew nav di zarê Kurdî de tê wateya “warê Semê”.
Mehmet Oncu
26 Çirîya Pêşî 2022
Girê Qereqûş
Girê Qereqûş, li ser riya Çiyayê Bêlî (Nemrût) cih digire, cureyekî goristan e. Ev goristana taybet ku mirov dikare wê bi şêwaza “meqber” jî bi nav bike, di serdema şaristaniya Komageneyê de, ji hêla keyê Împaratoriya Komageneyê ve hatiye avakirin. Girê ku 10 kîlometre dûr, li bakurê navçeya Gexteyê dikeve ji birek tirbên jinên binemala keyên Komageneyê pêk tê.
Mehmet Oncu
2 Çirîya Paşî 2022
Komagene û Kurdên Zelanî
Navê xanedana Kûmû(h) an jî Komageneyê Zelan e. Di roja me de jî erdnîgariya Zelan navê cihekî fireh ku hemû Kurdên rojava dinimîne. Ew erdnigarî, di cihê ku Çemê Têgris (Dîjle) tê dizê de dest pê dike, bajarên weke Yozgat û Zele ên ku li nîveka Kurdistana bakur cih digirin, yanê Kapadokya ya Antîk dihêwirîne û heta Pontûsê dirêj dibe. Di lîteratûrê de navên wek Mil (Milan) û Zil (Zilan), du şaxên Kurdan ên li Rojavayê Kurdistanê ne ku ew îro jî heyîna xwe diparêzin.
Mehmet Oncu
3 Çirîya Paşî 2022
Keyaniya Kûmû(h)/ Koma/ Kowa
Keyaniya Kûmûh, Berî Zayînê di navbera sedsalên 11 û 7an de weke keyaniyeke serbixwe derdikeve himber me. Li bakurê vê keyaniyê keyaniyeke ku ji hêla Melîdiyan ve hatiye damezirandin û navê wê jî Melîdî ye cih digire. Li başûrê vê keyaniyê Keyaniya bi navê Qarqamiş, li rojavayê wê jî dîsa keyaniya bi navê Gurgum ku ew jî yek ji êl û hozên Huriyan bûn cih digire.
Mehmet Oncu
4 Çirîya Paşî 2022
Şarî Antîk Pirîn(Perre/Pere)-Semsûr
Şarî Pirîn(Perre), di nav sînorê Semsûrê de ye, di serdema antîk de şarekî avadan û şên bûye. Weke şarekî Komagene, Roma û Bîzans tê nasandin. Lê belê ew ne nêrîneke rast e, lew ku ew gotineke oryantalîst e ya ku kêfa mêjiyê rêveberiya herêmê jî tîne. Li gorî wan, eleqeya xelkê ku di wê serdemê de heta îro li heremê jiyan dike bi vî şarî tuneye. Belê gelek baş tê zanîn ku navê vî şarî ê bi şêwaza “Pere” bi Kurdî ye, di Kurdî de wateya cihê tê re borînê dihêwirîne. Ew peyv di Kurdiya îro de jî weke “pire” tê bikaranîn.
Mehmet Oncu
7 Çirîya Paşî 2022
TARÎXA DEWLETA KURDAN(pirtûk-pdf)
Tarîxa Dewleta Kurdan(pirtûka Mihemed Brahîm yê Xezrecî)
Ev kitêb zêdeyî 750 sal berê hatiye nivîsandin û kitêba ewil e ya bi navê Dîroka Dewleta Kurdan hatiye nivîsandin. Heke berî wê hin xebat hebin jî îro di dest me de tune ne. Nusxeya vê kitêbê ya orjînal li Stenbol di Kitêbxaneya Suleymaniyê de ye. Behsa heyama Dewleta Eyyûbiyan û Selahaddîn Eyyûbî dike.
Ji Danasîna Weşanxaneya Azad
13 Çirîya Paşî 2022
Kurdistan û Sînor(pirtûk-pdf)
Mijara pirtûka “Di Sedsala 20’an de KURDISTAN Û SÎNOR” sînorê di hundirê Kurdistanê de ye û lêkolînên ji gelek aliyan ve yê li ser van sînoran hatine kirin tê de cih distîne. Xebat ji du cildan pêk tê. Di cilda I’emîn de bi kurtayî dîroka sînorên di hundirê Kurdistanê de heye. Di cilda II’yemîn de jî “Sînoran Bi Xwe Re Çi Anîn?” xal bi xal raxistiye ber çavan.
Eslîxan Yildirim
13 Çirîya Paşî 2022
Pira Cendereyê(Genderê)
Pira Cendereyê, li ser Çemê Cendereyê ku ew jî şaxek ji Çemê Gexteyê ye hatiye avakirin. Pir li cihê dolê yê herî teng hatiye çêkirin. Pira Cendereyê li ser kemerekê ye, her aliyiyekî pirê, li ser makezinarekî girs û di devê dolê de hatiye rûniştandin. Berê vê pireyê 7, dirêjiya wê jî 120 metro ye. Gewdeyê pireyê ji 92 keviran pêk tê ku ji van her yek bi giraniya 10 ton in. Kevirên ku di avahiya vê pireyê de hatîye bikaranîn, nêzî pirê ji zinarên mezin hatine birîn. Li gor nivîsa Latînî a li ser kîtabeya Pira Cenderê; tê gotin ku ew pir, Keyê Romayê ê bi navê Septîmûs Sewerûs, piştî zayînê, di navbera salên 193 û 211an de, ji bo bîranîna jin û kurên xwe çêkiriye.
Mehmet Oncu
28 Çirîya Paşî 2022
Semsat(navçeyek Şarê Semsûrê)
Semsata xwedî dîrokeke qedîm, navçeyek Semsûrê ye. Wek gelek cihên dîrokî yê Kurdistanê Semsata kevin jî, li gor projeya GAPê di sala 1988an de di bin ava barajê de maye. Cihê wê yê nû li qiraxa ava Bendava Ateturkê ye ku sê aliyê wê bi avê dorpêçkirî ye. Li gor serjimariya 2020an, li navenda navçeyê 4401, li gundan 3402, bi tevayî 7803 kes lê dijîn. Li gorî 20 sal berê nufûsa wê pir kêm bûye.
Mehmet Oncu
30 Çirîya Paşî 2022
