Hunermend û helbestvan Erdewan Zaxoyî (bi navê xwe yê resen Erdewan Elî), di sala 1957an li başûrê Kurdistan li bajarê Zaxoyê ji dayik bûye. Zarotî û xortanîya wî li wir derbas bûye, şeş xwişk û bira bûn. Ji ber rewşa dijwar ya jiyana wê demê nikarîbû xwendina xwe temam bike. Hunermend û stranbêjê navdar yê herêma Behdînan bû, di jiyana xwe ya kin de xizmeteke berbiçav ji bo warê muzîka Kurdî û Kurmancî dike.

Di sala 1978an de yekem kaseta xwe derxist. Erdewan Zaxoyî  di sala 1979an de zewicî. Paşê bû pêşmerge û li gel pêşmergetiyê jî xebatê hunerê berdewam kir, çend berhem û kaset çêkirin. Erdewan Zaxoyi, dema peşmerge bû, weke “Çûme Çiya” û “Çiya Bilind in Cana Min” stran çêkiribûn.

Wî çendîn stranên şoreşgerî çêkirin ku heta niha jî ew stran pirr tên guhdarîkirin. Piraya mijarê helbest û stranên wî li ser welat, heq û azadîyê bûn. Loma xelkê pir jê hez dikir û stranên wî dihatin gotin. Stranên Erdewan Zaxoyî yê weke “Kurdistan barê giran, derdê dilan” û “Hatin Hatin” cihekî taybet girtine.

Ji ber ku çêkirina kasetan li çiya gelekî zehmet bû û ji ber ku Erdewan dixwest hunera xwe bi pêş bixe û bigihîne hemû gelê Kurd, gelek hewil dan ku xwe bigihîne Ewropa. Lê derfet çênebûn û pêwîst bû ew pasaportek Îraqî derxîne. Loma ew careke din vegeriya bajarê Zaxo û mijûlî derxistina pasaporta xwe bû. Lê dîsan wî dest ji hunerê berneda, xwe weke pêşmerge hesab dikir û tev li şev û ahengan yê li Kurdistan dibû. Di radyoya Bexda, beşa Kurdî de jî stranên wî derketin.

Peykerê Erdewan Zaxoyî li Zaxo

Dema diçû ser dikê, wî bi navê “Kurdistan, Barzanî û Pêşmerge” şahî dest pê dikir, ev yek jî ne bi dilê karbidestên rejîma Bees bû. Jixwe hevalê wî Eyaz Zaxoyî bi jehrê kuştin, piştî wî bi şeş rojan, roja 26.01.1986an ku Erdewan di hoteleke bajarê Bexda de razayî bû, karbidestên Emniyet û Istîxbarata Bees ew girtin, wenda kirin û heta niha jî kes nizane li ku û çi pê hat.

Dengê Erdewan Zaxoyî dengekî taybet bû, stranên pir delal çêkirin û gotin. Hîn jî gelek hunermend stranên wî dibêjin. Erdewan Zaxoyî, di jiyana xwe ya kurt de ya 29 sala, 20 kaset, derdora 300 berhemî çêkir û mîraseke bêhempa bi dû xwe de hişt. Deng û meqamê wî gelekî bi bandor bû. Hin stranbêjên li Tirkîyê stranên Erdewan Zaxoyî dizîne û bêyî ku bêjin ev stran yê wî ne, bi gotinên Tirkî ji xwe re bikar anîne. Weke mînak, Îzzet Altinmeşe ji ber strana Erdewan Zaxoyî ya bi navê “Naze Nazo” bi navê “Lê Nazê” bi Tirkî gotin jê re nivîsîye û straye; Arîf Sax jî strana wî ya bi navê “Esmere Heta Kengi” bi navê “Mewlam Bir Çok Derd Vermîş” bi Tirkî gotîye. strana bi navê “Silavan Li Min Dikî” jî ji alîyê Îbrahim Tatlises ve bi navê “Hiş Hişi Hançer” bi Tirkî straye û hîn gelek mînakên din jî hene.

Çavkanî

Kawe Alîxan: Peyama Kurd, hj. 73, sal 2006

https://www.youtube.com/watch?v=QVtbU6IMtFs

Erdewan Zaxoyi - Esmerê Heta Kengî

https://www.youtube.com/watch?v=o9e4Uk7jVFw

Erdewan Zaxoyi - Hatin Hatin

https://www.youtube.com/watch?v=2248NeyNVX4

Erdewan Zaxoyî Gula baxê Kurdistanê

https://www.youtube.com/watch?v=KE73wGEd8kQ

Erdewan Zaxoyi u Eyaz Zaxoyi 21/01/1982

https://www.youtube.com/watch?v=kBJxCXB9hqA

Eyaz Yusiv - Gulek Tenê Besî Min E

https://www.youtube.com/watch?v=meGttqKBoeQ

Bare Giran Kurdistan